De Quagga
Bron: Blaadjes voor den Bezoeker, deel III; De gestreepte paarden van Artis, door Dr. T.C. Winkler, ca 1880
De Quagga.
Artis bezat – voor zover bekent – de laatste quagga op deze wereld. Het dier, een merrie, stierf op 12 augustus 1883. Winkler schreef over dit dier in zijn “Blaadjes voor den Bezoeker”. Voor hem en zijn tijdgenoten was het nog niet zo’n heel bijzonder dier; hij schrijft erover alsof het nog in grote aantallen voor kwam.
Volgens Winkler was de quagga (
Equus quagga quagga) een soort zebra en ook nu wordt dit dier beschouwt als een ondersoort van de steppezebra (
Equus quagga). Over de spelling van de naam schrijft hij: “Deze naam wordt verschillend gespeld: kwagga, koeagga, quagga, couagga, quacha, enz. Men wil dat deze naam een nabootsing is van het geluid dat dit dier maakt, een geluid dat klinkt als koeah koeah, of kwah kwah. Hoe dit ook zij, de naam kwagga is thans algemeen aangenomen, en de geleerden noemen dit dier
Equus kwagga.”
Waarin onderscheidt de quagga van de andere zebrasoorten als de zebra en de dauw (
Equus quagga Burchelli), beiden in het “Blaadje” genoemd? “De kwagga onderscheidt zich van den zebra en den dauw door kortere ooren, een minder dikken en dus fraaier gevormden kop, en vooral door zijn kleur en teekening. Van vorm nadert hij meer het paard; maar even als de zebra en de dauw, komt hij met den ezel overeen in de omstandigheid dat hij slechts aan de voorpooten, aan de bovenarmen, zwielwratten heeft, en niet tevens aan de achterpooten, zoals het paard. De hoofdkleur van zijn huid is grijsachtig bruin, donkerder aan den kop en hals, lichter op den rug, het kruis, de zijden en heupen. De buik en de binnenvlakte der beenen zijn wit. Over den donkerbruinen kop en hals loopen grijsachtige strepen, die hier en daar rosachtig zijn. Op het voorhoofd, den neus en de slapen zijn de strepen zeer smal en recht, op de wangen en de onderkaak loopen zij dwars, en tusschen het oog en den mondhoek vormen zij driehoeken. Aan den hals vindt men een tiental strepen, die zich in de korte, borstelige, opstaande manen voortzetten. Aan de schoft worden de strepen hoe langer hoe flauwer, en op het kruis zijn zij geheel verdwenen. Over den rug loopt tot aan den staart een zwarte aalstreep, aan beide zijden van een smalle bruingrijze streep voorzien.”
De quagga leefde in Zuid-Afrika, “voornamelijk de groote vlakte ten noorden van de Oranjerivier. Zijn levenswijs is gelijk aan die van den zebra, ofschoon beiden elkander vermijden, en men nooit een zebra in de kwagga-kudden ziet. Wel ziet men niet zelden struisvogels onder de kwagga’s weiden. Gordon beweert dat de struisvogel den kwagga opzoekt, omdat er in den mest van dit dier groote kevers huizen, en de vogel die kevers gaarne lust.”
“De kwagga, die thans een der sieraden van Artis vormt, is, van de Kaap de Goede Hoop, te Antwerpen aangevoerd, en den 10den Februari 1872 door het genootschap aangekocht. Dit fraaie dier is een merrie: zij is zeer mak, en laat zich zelfs door vreemden streelen, ik zelf heb het meer dan eens gedaan, maar ’t is waar dat haar oppasser naast mij stond, met een stuk brood in de hand.”
Volgens de Systematische naamlijst der gewervelde dieren (1888) kwam de eerste quagga in 1851 naar Artis. Er was ook eens een hybride geboren uit een onager en een quagga.
Ten tijde van het schrijven van dit boekje - 1880 – bezat Artis een zebramerrie (op 27 juni 1870 aangekocht), een veulen (merrie), geboren op 1 augustus 1873, een jong van de hiervoor genoemde zebramerrie en een dauw. Verder een dauwhengst, geboren in Artis op 10 februari 1872 uit een paar dauws die vanuit Port Natal waren aangevoerd. Vader van de hybride veulen dus. En natuurlijk de quaggamerrie. Deze dieren stonden in de stallen onder de Artis Bibliotheek en in de volgorde: zebra, hybride zebra/dauw, dauw en tenslotte de quagga. Vooral de eerste drie stonden zo op een rij (ieder in hun eigen verblijfje) opdat de bezoekers goed konden zien dat het veulen afkomstig was van de twee dieren ter weerszijden van haar.
Onderstaand prentje komt een uit een negentiende eeuwse kinderprentenboekje uit mijn collectie en toont ons o.a. een zebra en een quagga.